Phân biệt nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung và nền kinh tế thị trường
Sau đây là những điểm khác nhau cơ bản giữa nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung và nền kinh tế thị trường:
1. Về Cơ chế quản lý kinh tế
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:
Nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu băng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu, pháp lệnh áp đặt từ trên xuống dưới. Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở các quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và các chỉ tiêu pháp lệnh được giao.
(ii) Nền kinh tế thị trường:
Thị trường giữ vai trò là công cụ phân bổ các nguồn lực kinh tế. Trong quá trình trao đổi, các yếu tố thị trường như giá cả, có tác động điều tiết quá trình sản xuất hàng hóa phân bổ các nguồn lực kinh tế và tài nguyên thiên nhiên như vốn, tư liệu sản xuất, nguồn vật tiền lương… đều do các cấp có thẩm quyền quyết định.
2. Về Quản lý hoạt động kinh tế
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:
Các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp nhưng lại không chịu trách nhiệm về vật tư.
Trong hoạt động kinh doanh, lỗ thì nhà nước bù, lãi nhà nước thu.
(ii) Nền kinh tế thị trường:
Các doanh nghiệp làm chủ hoạt động kinh donah, nền kinh tế xuẩt hiện dựa trên cơ sở phân công lao động xã hội và các hình thức sở hữu về tư liệu.
Doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình.
3. Về Mô hình nền kinh tế
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:
Nền kinh tế khép kín, chủ yếu dựa vào nguồn lực của đất nước. tự cung, tự cấp, tự lực cánh sinh; chưa chú trọng đến sự hợp tác, giao lưu; chưa quan tâm đến việc áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất.
(ii) Nền kinh tế thị trường:
Nền kinh tế phát triển mạnh, mở rộng sự kiên thông với các thị tromng khu vực và toàn thế giới. Ra sức tiếp thu thành tựu khoa học kỹ thuật. sản xuaasrt có hiệu quả và năng suất cao hơn, quy mô rộng rãi hơn.
4. Về Hình thức sở hữu
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:
Hai thành phần sở hữu về tư liệu sản xuất: sở hữu nhà nước và sở hữu tập thể, được thể hiện dưới dạng quốc doanh và hợp tác xã.
(ii) Nền kinh tế thị trường:
Có 3 chế độ sở hữu: toàn dân, tập thể, tư nhân. Từ các hình thức sở hữu cơ bản hình thành nhiều thành phần kinh tế tổ chức sản xuất, kinh doanh đa dạng, đan xen, hỗn hợp.
5. Về Thành phần kinh tế
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung: Hai thành phần kinh tế.
(ii) Nền kinh tế thị trường: Đa dạng thành phần kinh tế.
6. Về Quan hệ hàng hóa tiền tệ
(i) Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:
Quan hệ này bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện vật là chủ yếu, quy luật cung cầu, nhà nước quản lý kinh tế qua chế độ “cấp phát – giao nộp”.
(ii) Nền kinh tế thị trường:
Quan hệ này thể hiện rõ ràng và là quan hệ trung tâm. Tất cả mọi hoạt động buôn bán đều thông quan quan hệ này.