Phân biệt Cơ quan Nhà nước và Đơn vị sự nghiệp công lập

Hiện nay, Cơ quan Nhà nước và Đơn vị sự nghiệp công lập là hai khái niệm khá dễ để gây sự nhầm lẫn. Gắn liền với chức năng quản lý Nhà nước, nguồn thu từ Ngân sách Nhà nước thì hai loại cơ quan này cũng cần được phân biệt bằng:

1. Về khái niệm

Cơ quan Nhà nước: Cơ quan Nhà nước là bộ phận cấu thành của bộ máy Nhà nước, là tổ chức (cá nhân) mang quyền lực Nhà nước được thành lập và có thẩm quyền theo quy định của Pháp luật nhằm thực hiện nhiệm vụ và chức năng của Nhà nước.

Đơn vị sự nghiệp: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước.

2. Về Đặc điểm

Cơ quan Nhà nước có các đặc điểm cơ bản sau đây:

– Mang tính quyền lực Nhà nước;

– Nhân danh Nhà nước để thực thi quyền lực Nhà nước;

– Trong phạm vi thẩm quyền của mình, cơ quan Nhà nước có quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật hoặc văn bản áp dụng pháp luật;

– Giám sát thực hiện các văn bản mà mình ban hành;

– Có quyền thực hiện biện pháp cưỡng chế khi cần thiết;

– Thẩm quyền của các cơ quan nhà nước có những giới hạn về không gian (lãnh thổ), về thời gian có hiệu lực, về đối tượng chịu sự tác động. Thẩm quyền của cơ quan phụ thuộc vào địa vị pháp lý của nó trong bộ máy nhà nước. Giới hạn thẩm quyền của cơ quan nhà nước là giới hạn pháp lý vì được pháp luật quy định.

– Mỗi cơ quan nhà nước có hình thức và phương pháp hoạt động riêng do pháp luật quy định.

Đơn vị sự nghiệp có các đặc điểm cơ bản sau đây:

– Không mang quyền lực nhà nước, không có chức năng quản lý nhà nước như: Xây dựng thể chế, thanh tra, xử lý vi phạm hành chính… Các đơn vị sự nghiệp công lập bình đẳng với các tổ chức, cá nhân trong quan hệ cung cấp dịch vụ công.

–  Được thành lập bởi cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định;

– Là bộ phận cấu thành trong tổ chức bộ máy của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội;

– Có tư cách pháp nhân;

– Cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước;

–  Viên chức là lực lượng lao động chủ yếu, bảo đảm cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của đơn vị.

3. Về phân loại

(1) Đối với Cơ quan Nhà nước:

Căn cứ vào hình thức thực hiện quyền lực: Cơ quan quyền lực nhà nước gồm Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất, HĐND là cơ quan quyền lực ở địa phương; Cơ quan hành chính Nhà nước gồm Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc chính phủ, các UBND cấp tỉnh, huyện và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND; Cơ quan tư pháp gồm Tòa án, Viện kiểm sát;

Căn cứ vào trình tự thành lập: Cơ quan Nhà nước do dân bầu ra; Cơ quan Nhà nước không do dân bầu ra.

Căn cứ vào tính chất thẩm quyền: Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chung; Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chuyên môn.

Căn cứ vào cấp độ thẩm quyền: Cơ quan Nhà nước ở Trung ương; Cơ quan Nhà nước ở địa phương.

(2) Đối với Đơn vị sự nghiệp:

Căn cứ vào quyền tự chủ: Đơn vị sự nghiệp công lập được giao quyền tự chủ hoàn toàn về thực hiện nhiệm vụ, tài chính, tổ chức bộ máy, nhân sự; Đơn vị sự nghiệp công lập chưa được giao quyền tự chủ hoàn toàn về thực hiện nhiệm vụ, tài chính, tổ chức bộ máy, nhân sự .

Căn cứ vào vị trí pháp lý: Đơn vị thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ; Đơn vị thuộc Tổng cục, Cục; Đơn vị thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Đơn vị thuộc cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Đơn vị thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện.

Căn cứ vào lĩnh vực: Đơn vị hoạt động Y tế; Đơn vị hoạt động giáo dục; Đơn vị hoạt động thông tin báo chí; Đơn vị hoạt động nghiên cứu ứng dụng…

4. Ví dụ

Cơ quan Nhà nước: Ủy ban Nhân Dân; Tòa Án Nhân Dân

Đơn vị sự nghiệp: Các bệnh viện công lập; Các trường công lập.

Nguồn: Tổng hợp.