Nội dung cơ bản của cặp phạm trù Nguyên nhân và Kết quả
1. Khái niệm:
– Nguyên nhân: là phạm trù chỉ sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau, gây ra một biến đổi nhất định nào đó.
– Kết quả: là phạm trù chỉ những biến đổi xuất hiện do tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra.
2. Tính chất của mối quan hệ nhân quả:
– Tính khách quan: mối liên hệ nhân quả là cái vốn có của bản thân sự vật, không phụ thuộc vào ý thức của con người.
– Tính phổ biến: mọi sự vật hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều có nguyên nhân nhất định gây ra.
– Tính tất yếu: một nguyên nhân nhất định, trong những điều kiện hoàn cảnh nhất định sẽ gây ra kết quả tương ứng với nó.
3. Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả
– Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả nên nguyên nhân luôn là cái có trước kết quả và kết quả chỉ xuất hiện sau khi nguyên nhân bắt đầu tác động. Tuy nhiên, không phải mọi sự nối tiếp nhau nào về mặt thời gian cũng là mối liên hệ nhân quả.
– Trong thực tế, mối liên hệ nhân quả diễn ra rất phức tạp:
+ Một nguyên nhân có thể sinh ra nhiều kết quả.+ Một kết quả có thể do nhiều nguyên nhân sinh ra.
+ Nếu những nguyên nhân tác động cùng chiều thì kết quả diễn ra nhanh, nếu những nguyên nhân tác động ngược chiều thì kết quả diễn ra chậm, thậm chí là triệt tiêu tác động của nhau.
– Kết quả tác động trở lại nguyên nhân theo hai hướng: thúc đẩy hoặc kìm hãm sự vận động của nguyên nhân.
– Nguyên nhân và kết quả có thể ngay đổi vị trí cho nhau. Một sự vật hiện tượng nào đó trong mối liên hệ này là nguyên nhân nhưng trong mối liên hệ khác lại là kết quả và ngược lại. Chuỗi nhân quả là vô cùng vì vậy muốn xác định đâu là nguyên nhân, đâu là kết quả thì chúng ta phải đặt nó trong một quan hệ cụ thể và xem cái nào sinh ra cái nào.
4. Ý nghĩa phương pháp luận:
– Để nhận thức được sự vật, hiện tượng phải tìm ra nguyên nhân xuất hiện của nó, muốn loại bỏ sự vật, hiện tượng nào đó thì phải loại bỏ nguyên nhân sinh ranó.
– Để nhận thức được tác dụng của một sự vật, để xác định được phương hướng đúng cho hoạt động thực tiễn thì phải nghiên cứu sự vật đó trong quan hệ nó giữ vai trò là kết quả hay nguyên nhân.
– Cần phải phân loại các nguyên nhân để có biện pháp giải quyết đúng đắn.
– Phải tận dụng các kết quả đã đạt được để tạo điều kiện thúc đẩy nguyên nhân phát huy tác động, nhằm đạt được mục đích đề ra.