Chọn khởi kiện tranh chấp đất đai ra Tòa án hay Ủy ban sẽ có lợi hơn

Trong quá trình sử dụng đất, việc phát sinh các tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất là không thể tránh khỏi. Đối với các tranh chấp đất đai phát sinh không gay gắt và các bên thiện chí thì hoàn toàn có thể được các bên hòa giải ngay hoặc hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn (cấp xã).

Tuy nhiên, đối với các tranh chấp đất đai ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của các bên và các bên tranh chấp không có thiện chí hòa giải thì việc hòa giải tại UBND cấp xã trong trường hợp này thường chỉ là một thủ tục mang tính “trung gian” trước khi các bên bên tiến hành khởi kiện ra Tòa án, hoặc gửi đơn yêu cầu Chủ tịch UBND cấp huyện, cấp tỉnh giải quyết.

Nhưng việc quyết định chọn khởi kiện ra Tòa án hay yêu cầu Chủ tịch UBND cấp huyện/tỉnh giải quyết cũng đủ khiến các bên đau đầu. Hoặc một bên chọn khởi kiện ra Tòa, một bên chọn yêu cầu Chủ tịch UBND cấp huyện/tỉnh giải quyết thì khi đó ai sẽ có thẩm quyền giải quyết?…

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ dẫn chứng một số quy định của pháp luật để các bên tranh chấp biết và có sự lựa chọn phù hợp.

Tòa án và Chủ tịch UBND đều có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp liên quan đến đất đai, tuy nhiên thẩm quyền giải quyết tranh chấp chỉ được thực hiện trong một phạm vi nhất định mà pháp luật cho phép. Nghĩa là có thể một tranh chấp đất đai chỉ có Tòa án mới có thẩm quyền giải quyết; hoặc là cả Tòa án và Chủ tịch UBND đều có thẩm quyền giải quyết.

1. Các trường hợp đương sự bắt buộc phải khởi kiện ra Tòa án

Đối với các tranh chấp thuộc các trường hợp sau đây thì đương sự chỉ có cách duy nhất là khởi kiện ra Tòa án để được giải quyết (đồng nghĩa Chủ tịch UBND không có thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong các trường hợp này):

– Trường hợp đương sự có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất, bao gồm:

+ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất (sổ đỏ).

+ Các giấy tờ khác chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp khác tại Điều 100 Luật Đất đai 2013.

– Các tranh chấp liên quan đến tài sản gắn liền với đất.

Trong trường hợp này, đương sự nộp đơn khởi kiện yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai đến Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất để được giải quyết theo thẩm quyền. Sau khi có bản án, quyết định của Tòa án, đương sự có quyền kháng cáo bản án, quyết định đó lên Tòa phúc thẩm giải quyết theo thủ tục phúc thẩm.

2. Trường hợp được lựa chọn khởi kiện ra Tòa án hoặc yêu cầu Chủ tịch UBND giải quyết.

Đối với các tranh chấp mà đương sự không có các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất, cụ thể là sổ đỏ hoặc các giấy tờ khác tại Điều 100 (kể trên), thì đương sự được lựa chọn khởi kiến ra Tòa án hoặc là yêu cầu Chủ tịch UBND (cấp huyện/cấp tỉnh) giải quyết.

Nhưng đương sự cần cân nhắc trước khi lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp tại Tòa án hay UBND để đảm bảo cho việc giải quyết tranh chấp đất đai thuận tiện và có kết quả tốt nhất.

Trường hợp khởi kiện ra Tòa án: Thực hiện như trường hợp bắt buộc phải khởi kiện ra Tòa án kể trên.

Trường hợp yêu cầu Chủ tịch UBND giải quyết

– Nếu tranh chấp đất đai là tranh chấp giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau thì đương sự nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đến Chủ tịch UBND cấp huyện để được giải quyết.

Chủ tịch UBND cấp huyện phải tiến hành giải quyết và ra quyết định giải quyết tranh chấp. Nếu không đồng ý với quyết định giải quyết, đương sự có thể lựa chọn một trong hai phương án:

+ Gửi đơn khiếu nại quyết định giải quyết tranh chấp của chủ tịch UBND cấp huyện đến Chủ tịch UBND cấp tỉnh.

+ Nộp đơn khởi kiện đối với quyết định giải quyết tranh chấp của chủ tịch UBND cấp huyện ra Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo thủ tục tố tụng hành chính.

– Nếu tranh chấp đất đai mà trong đó có một bên tranh chấp là tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì đương sự nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đến Chủ tịch UBND cấp tỉnh để được giải quyết.

Chủ tịch UBND cấp tỉnh phải tiến hành giải quyết và ra quyết định giải quyết tranh chấp. Nếu không đồng ý với quyết định giải quyết, đương sự có thể lựa chọn một trong hai phương án:

+ Gửi đơn khiếu nại đối với quyết định giải quyết tranh chấp của chủ tịch UBND cấp tỉnh đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

+ Khởi kiện đối với quyết định giải quyết tranh chấp của chủ tịch UBND cấp tỉnh ra Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo thủ tục tố tụng hành chính.

Lưu ý: Sau khi có bản án, quyết định của Tòa án, đương sự có quyền kháng cáo bản án, quyết định đó lên Tòa phúc thẩm giải quyết theo thủ tục phúc thẩm.