03 công cụ Chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương
Để thực hiện tốt chính sách tiền tệ, ngân hàng trung ương thường sử dụng 3 công cụ sau đây: Tỷ lệ dự trữ bắt buộc của ngân hàng thương mại; Nghiệp vụ thị trường mở; Lãi suất chiết khấu.
1. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc của ngân hàng thương mại
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là tỷ lệ lượng tiền phải dự trữ so với tổng số tiền ngân hàng thương mại huy động được. Tỷ lệ dự trữ sẽ được ngân hàng trung ương hoặc cục dự trữ yêu cầu các ngân hàng thương mại phải đảm bảo thực hiện nghiêm chỉnh, để chính sách tiền tệ phát huy hiệu quả cao nhất.
Khi tỉ lệ dự trữ bắt buộc tăng lên thì nguồn cung tiền trong thị trường giảm à lãi suất ngân hàng tăng lên.
Ví dụ: Ngân hàng thương mại đang có 100 đồng cho vay, với tỷ lệ dự trữ 20%, tương đương cho vay tối đa là 80 đồng và phải dự trữ 20 đồng. Để giảm bớt lượng tiền trong thị trường thì lúc này, ngân hàng trung ương yêu cầu đẩy tỷ lệ dự trữ lên 30% thì các ngân hàng thương mại chỉ được phép cho vay tối đa 70 đồng và phải dự trữ lại 30 đồng.
2. Nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng trung ương
Nghiệp vụ thị trường mở nghĩa là ngân hàng trung ương mua hoặc bán các chứng khoán trên thị trường mở. Động thái này của ngân hàng trung ương sẽ gây ảnh hưởng đến khối lượng dự trữ của các ngân hàng thương mại. Từ đó, các ngân hàng thương mại sẽ thu hẹp hoặc mở rộng khả năng cung ứng tín dụng dẫn đến tăng hoặc giảm khối lượng tiền tệ trong thị trường.
Ví dụ: Ngân hàng Trung ương in thêm 100 đồng và dùng 100 đồng này để mua các trái phiếu chính phủ trên thị trường tự do. Đồng nghĩa, các ngân hàng thương mại, tư nhân mất đi lượng chứng khoán được mua bởi 100 đồng đó và nhận về 100 đồng tiền mặt. Điều đó dẫn đến nguồn cung tiền mặt trong thị thường sẽ tăng lên; và khi gân hàng trung ương bán ra 100 đồng trái phiếu chính phủ thì ngược lại.
3. Lãi suất chiết khấu
Lãi suất chiết khấu là mức lãi suất do ngân hàng Trung ương quyết định dựa vào mục tiêu của chính sách tiền tệ trong từng điểm nhất định và chiều hướng biến động lãi suất trên thị trường liên ngân hàng.
Khi lãi suất chiết khấu cao ==> ngân hàng thương mại sẽ đối mặt với nguy cơ ít tiền mặt để đáp ứng nhu cầu rút tiền bất thường của khách hàng ==> tăng tỷ lệ dự trữ tiền mặt ==> Nguồn cung tiền trên thị trường giảm.